Για την ζωή του Αγίου Φανουρίου, τον οποίο τιμάμε με την πιο γνωστή νηστίσιμη πίτα, τη Φανουρόπιτα, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες μαρτυρίες. Η λατρεία του Αγίου Φανουρίου ξεκίνησε από τη Ρόδο όπου βρέθηκε η εικόνα του μέσα σε ερείπια γκρεμισμένης εκκλησίας, κατά την επισκευή των τειχών από τους Οθωμανούς. Από τη Ρόδο, η λατρεία του Αγίου πέρασε στα γύρω νησιά και στην Κρήτη και εξαπλώθηκε αργότερα σε όλη την Ελλάδα.
Η εικόνα του Αγίου Φανουρίου: Τα 12 μαρτύρια
Μέσα στα ερείπια της παλιάς εκκλησίας, βρέθηκαν πολλές εικόνες. Όλες ήταν φθαρμένες, εκτός από μία που ήταν σε ανεξήγητα άριστη κατάσταση, λες και είχε αγιογραφηθεί εκείνη τη στιγμή. Η εικόνα έδειχνε στη μέση ένα παλικάρι, ντυμένο σαν Ρωμαίος στρατιωτικός, που κρατούσε στο δεξί του χέρι σταυρό, πάνω από τον οποίο έκαιγε λαμπάδα, ενώ γύρω υπήρχαν 12 παραστάσεις με τα 12 μαρτύρια του άγνωστου μέχρι τότε Αγίου.
Στις 12 παραστάσεις ο Άγιος παρουσιαζόταν φρουρούμενος να δικάζεται από τον ηγεμόνα, να χτυπιέται από στρατιώτες με πέτρες στο στόμα και το κεφάλι, να μαστιγώνεται απλωμένος κατά γης, να γδέρνεται με σιδερένια νύχια στο σώμα, να είναι κλεισμένος στη φυλακή, να βασανίζεται μπροστά στον άπιστο ηγεμόνα, να καίεται στα μέλη του σώματος με αναμμένες λαμπάδες, να είναι δεμένος σε μάγγανο και να βασανίζεται, να βρίσκεται ανάμεσα σε θηρία αβλαβής, να καταπλακώνεται από μεγάλο λίθο, να είναι μέσα σε ειδωλολατρικό ναό βαστάζοντας στις παλάμες του αναμμένα κάρβουνα και ο διάβολος να δραπετεύει στον αέρα θρηνώντας και να στέκεται τέλος ο Άγιος μέσα σε ένα καμίνι φωτιάς έχοντας υψωμένα τα χέρια σε σχήμα δεήσεως!
Το όνομα του μαρτυρικού Αγίου ήταν γραμμένο πάνω στην εικόνα: λεγόταν Φανούριος. Αυτή είναι η εικόνα που σώζεται ως και σήμερα στη Ρόδο.
Ο τότε Μητροπολίτης της Ρόδου κατάλαβε από τις παραστάσεις της εικόνας πως ο Φανούριος ήταν ένας από τους σπουδαιότερους μεγαλομάρτυρες του Χριστιανισμού και ζήτησε από τον Σουλτάνο να του δώσει άδεια για να ανακαινίσει την κατεστραμμένη εκκλησία. Όταν πήρε την άδεια, αναστήλωσε το ναό ακριβώς στην παλιά θέση του. Ο ναός σώζεται ως και σήμερα και αποτελεί ιερό προσκύνημα όλων των Χριστιανών.
Πως διαδόθηκε ο Άγιος: Ελευθέρωση αιχμαλώτων
Σύμφωνα με την παράδοση, λίγο αργότερα από την εύρεση της εικόνας και το χτίσιμο του Ναού στη Ρόδο, τρεις Ιερείς από την Κρήτη είχαν πάει να χειροτονηθούν στα Κύθηρα. Κατά την επιστροφή όμως τους έπιασαν Αγαρηνοί και τους πούλησαν σκλάβους στους Τούρκους της Ρόδου. Εκεί άκουσαν για πρώτη φορά για τον Άγιο Φανούριο, και πήγαν και έκαναν δέηση στην εικόνα του Αγίου για να τους απελευθερώσει.
Τότε, ο Άγιος Φανούριος εμφανίστηκε στον ύπνο των Τούρκων που είχαν αγοράσει τους ιερείς ως σκλάβους και ζήτησε να τους αφήσουν ελεύθερους. Οι Τούρκοι όμως έκαναν το αντίθετο: Αλυσόδεσαν και τους τρεις και τους φέρονταν πολύ χειρότερα, νομίζοντας πως ήταν απλά ένα όνειρο.
Ο Άγιος εμφανίστηκε ξανά στον ύπνο τους και τους απείλησε αλλά οι Τούρκοι και πάλι δεν τον άκουσαν με αποτέλεσμα να τυφλωθούν, να έχουν φοβερούς πόνους στο σώμα ενώ τα ίδια δεινά είχαν και μέλη των οικογενειών τους. Τότε ζήτησαν συγχώρεση από τους σκλάβους Ιερείς, παρακαλώντας τους να τους σώσουν και να τους θεραπεύσουν. Οι τρεις Ιερείς προσευχήθηκαν και ο Άγιος Φανούριος φανερώθηκε για μια ακόμη φορά στον ύπνο των Τούρκων. Τους είπε πως για να τους θεραπεύσει, πρέπει να γράψουν ο καθένας από ένα γράμμα απελευθέρωσης των Ιερέων μπροστά στην εικόνα του, στη Ρόδο. Οι Τούρκοι έκαναν αυτό που τους είπε και οι τρεις Ιερείς απελευθερώθηκαν. Συγκλονισμένοι από το μεγάλο θαύμα, έφτιαξαν ένα αντίγραφο της εικόνα του Αγίου Φανουρίου και το πήραν στην Κρήτη, διαδίδοντας το όνομα και τη θαυματουργή Χάρη του Αγίου!
Γιατί φτιάχνουμε τη Φανουρόπιτα;
Σύμφωνα με την παράδοση, η Φανουρόπιτα φτιάχνεται για να σωθεί η ψυχή της μητέρας του Αγίου Φανουρίου. Η μητέρα του ήταν μία αμαρτωλή γυναίκα, πολύ σκληρή με τους φτωχούς στους οποίους συμπεριφερόταν απάνθρωπα. Ο γιος, ο Άγιος Φανούριος, προσπάθησε να τη σώσει από την Κόλαση, αλλά δεν τα κατάφερε. Για αυτό παρακάλεσε, να μη φτιάχνουν τίποτα για αυτόν, αλλά μόνο για τη μνήμη και την ψυχή της μητέρας του: «Θεός σχωρεσ’ τη μάνα του Αγίου Φανουρίου».
Έτσι, στις 27 Αυγούστου που γιορτάζουμε τον Άγιο Φανούριο, οι πιστοί φτιάχνουν φανουρόπιτες, τις οποίες αφού ευλογηθούν πρώτα στην εκκλησία μοιράζουν στη γειτονιά ζητώντας να συγχωρεθεί η μητέρα του Αγίου.
Με το πέρασμα των χρόνων, καθιερώθηκε η αντίληψη ότι ο Άγιος φανερώνει ότι ζητήσεις. Άλλωστε το όνομα του Αγίου, προκύπτει από το ρήμα «φαίνω» που σημαίνει αποκαλύπτω. Παραδοσιακά λένε οι πιστοί «Άγιε μου Φανούρη, φανέρωσε μου το… Και εγώ θα φτιάξω μια πίτα για την ψυχή της μάνας σου». Κοιμούνται, βλέπουν στον ύπνο τους την απάντηση και έπειτα κάνουν την πίτα, την πηγαίνουν στην εκκλησία να διαβαστεί από ιερέα και μετά τη μοιράζουν.
Αυτός λοιπόν είναι ο λόγος που οι νοικοκυρές φτιάχνουν Φανουρόπιτες στις 27 Αυγούστου.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι 7 ή 9 παραδοσιακά, καθώς συμβολίζουν τα μυστήρια της εκκλησίας, τις μέρες της δημιουργίας και τα τάγματα των αγγέλων.
Άλλα έθιμα με Φανουρόπιτα
Όπως συμβαίνει με όλα τα έθιμα, υπάρχουν παραλλαγές για τη φανουρόπιτα σε όλη την Ελλάδα.
Στην Κρήτη, την Κύπρο, τη Σκιάθο, τη Φλώρινα και άλλες περιοχές, η φανουρόπιτα φτιάχνεται για να βρουν οι ανύπαντρες κόρες γαμπρό.
Άλλοι πιστεύουν ότι φέρνει καλοτυχία και φωτίζει τον δρόμο της ζωής του καθενός.
Λέγεται ακόμη ότι ο Άγιος Φανούριος προστατεύει τους αγρότες φανερώνοντας τα κλεμμένα ζώα.
Αν λοιπόν θέλετε να σας φανερώσει ο Άγιος Φανούριος κάτι φτιάξτε μια φανουρόπιτα, ευλογήστε τη στην εκκλησία και περιμένετε τα αποτελέσματα!
Συνταγές για φανουρόπιτα
